25.04.2024 148

Жайық өзені —көп ғасырлық бай тарихы бар, ұрпақтар үшін жоғалмайтын мұрасы бар , қасиетті өзен. Жайық өзені— Орал тауы секілді қос құрлықтың ортасында орналасқан ,Еуропа мен Азияны бөліп тұрған грек, рим жылнамаларында "Дайкс,Ликос" асыраушы өзен мағынасында,орыс жазбаларында Яик (1775ж) атауымен берілген .Халық ауыз әдебиетінде Еділ-Жайық деген атпен берілген. (жайылып ағатын өзен мағынасында жұмсалады ) Тарихқа көз салсақ,мынандай қызықты 7дерек:1)"Қыз Жібек" лиро-эпостық жырында —Төлеген батырдың сұлу Жібекті алғаш көруге Жайық арқылы барғаны; .2)Азаттықты аңсап өткен ержүрек,сыршыл ақын Махамбет пен Исатай батырлар-Жайыққа қарап өскен ерлер..Күй атасы Құрманғазының да көп күйі —Жайықтың жағасында шыққан; .3)Италияның әйгілі саяхатшысы Марко Поло Жайықтан өтіп, күллі Еуропа жұртына Азия Әлемін таныстырған ;4)Ақ Жайықтың мөлдір суымен Александр Македонский шөлін қандырса,өзеннің құмды аумағынан шығып жатқан қара майды көріп адамзаттың бірінші ұстазы Аристотель таңқалған; 5)Еуропаны жаулаған Батый хан да қыпшақ халқымен бірге осы өзеннен өткен ..."Құл болып кетіп, көсем боп оралған"даңқты Сұлтан Бейбарыс туған мекені Ақ Жайықты өмірінің соңына дейін жүрегінде ұстаған ; 6)Жайықта туылған жақсылардың қатарында Халел мен Жаһанша Досмұхамедовтар бар ..Жайықтың әсем табиғатынан қуат алған археолог-ғалым Әлкей Марғұлан көне қала Сарайшықты зерттеп,қазақ елін құнды жәдігерлермен қауыштырды ; 7)Ұлтын сүйген Мұстафа Шоқай да Жайық арқылы шетел асқан ; Көктемде өткел бермей тасып, сай-саланы толтыратын асау өзен, кейде, ағысы төмендейтін АҚЖАЙЫҒЫМ — бүгін ағысың қатты арнаңнан асып, буырқанып, айбат шегіп, айбарыңнан айырылмай қатыгездік танытып, қатты алаңдатып ,бүкіл ел -жұрт боп, бүлінген экожүйеңді қалыпқа келтіруге ат салысудамыз ..Бір сәт: -Көп болды... Ақжайыққа бармағалы" деп,сағынып келетін халқыңды да шошытпай, ұмытпай мейіріммен қарсылап құшағыңа алуға асығуың керек қой. Пай, Пай, Пай! Киелі неткен жер! Батырлар дүбірлеп өткен жер.... Тұлпарлар дүбірлеп төккен тер.... Ғашықтар бір—бірін өпкен жер,.. Сарылып, сал—сері кеткен жер. Бас иіп, иіскеп топырағын, Тағзым жасамай өтпеңдер!(М. Мақатаев)—жырлағандай, бойыңа дарыған 7 кереметіңнің әрқайсысы —Ұлы Даланың да жеті қырының бірі. Айналайын, Жайығым! Сен: —Мен, менің ағайындарым, туғандарым, әріптестерім, жолдастарым тұратын «Атырау» атты туған жерімнің бір бөлшегісің..Сенің жағалауыңда бабалар жүріп өткен із бар, қазақ руханиятының жалғасы бар, Сарайшықтай(Хан Ордасы) киелі мекен бар, әйгілі бекіре балығымен ,мұнайлы астана атанған "Үйшік''"Гурьев",Атырау өңірінің жұрты орналасқан .. Сені, айналаңды, жағалауыңды, жаға—жайыңды тек қана туған халқың емес, шетелден келген қонақтар да тамсанып , сүйсініп жақсы көретіні сөзсіз . Сенің сұлулығыңды, кейде жылап ағатын, кейде тасыған қарқынды күшіңді, кейде жағаға соғатын екпінді толқыныңды,кейде нұрлы күндей сезім сыйлайтын ағысыңды әнге, жырға қосқан ақын —жазушылар қаншама десеңші! Өзіңе арналған әнді шығарған сазгер, мәтінін жазған ақын, орындаушылар да нақышына келтіріп айтатын танымал әншілер де аз емес. Сен туралы,сенің құбылмалы маусымдық күйіңді, ғажайып табиғатыңды,өз туындыларына қосып, шынайы сыр бөліскен, есімдерін ел таныған М. Мақатаев,М Шаханов, Ш Қалдаяқов, Т Айбергенов, И. Жақанов,ҚЖүсіптер — қазақтың біртуар, бірегей, заңғар алыптары.. "Ақерке —Ақ Жайық"," Жайық Толқындары",'Еділ мен Жайық " деп, аталатын ән шумақтары —Жайығым!: тек Саған арналады, өйткені, бұл ән мәтіндерінде Саған! —деген махаббат бар, сағыныш бар, мақтаныш бар, құрмет бар.. Саған!— деген, халқыңның ұлы сезімі қашанда шексіз. Ұлы Даланың бірлігі—тірлігі, ынтымағы жарасқан халқының дархан кең пейілін, ұлылығы, даналығы мен даралығын Димаштай ұлдарымыз, қыздарымыз танытып жатқанда, Сенің басыңа түскен қиындықтарды —Президент айтқандай, еңсереміз.. Ел Азаматтарына да мың алғыс!... Жайығым! Өзің де мұңайма, еліңді де, жұртыңды да мұңайтпа.. Бүгінгі тасқыныңмен қинама, күйзелтпе. Еңсеңді түсірме! Сенің айналаңа нәр беріп, нұр шашып шуаққа бөлейміз деп асыққан үлкеннің де кішінің де игі ісін оңдасын! Күш—қуат берсін! Жаратушы қолдап—қорғасын! Ертең—ақ, сенің шырайлы келбетің нұрланып, төрт құбыламыз сәулелі болатынына мен сенемін. Атыңнан Айналайын, Ақерке —Ақжайығым! Тілеулеспін: Жаннат Молдағалиқызы. ХДосмұхамедов атындағы Атырау университетінің доценті, ардагер ұстазы, Халықаралық Қазақ тілі"қоғамы, Атырау филиалының мүшесі, ҰҚА»ҚБ —нің корреспондент мүшесі.

Тізімге қайта оралу