1960-жылдардың бас кезінен бастап оқу орнында аспирантураға оқытушыларды жіберу, өз бетімен іздену, стажировка сияқты ғылыми жұмыспен шұғылданудың түрлері кең өріс алды. Институтта жұмыс істеп жүрген оқытушылардың, ізденушілердің арасында бірінші болып, тарих ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін Қ.Е.Темірғалиев, физика-математика ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін А.Х.Наубетов диссертация қорғады.

1959 жылы жұмыс істеп жүрген мұғалімдердің ішінде алғашқы болып Б.Баймұханов аспирантураның күндізгі бөліміне жіберілді. Ол кейіннен физика-математика ғылымдарының кандидаты, Қазақтың мемлекеттік университетінде доцент қызметін атқарды. Математика әдістемесі саласында республикада белгілі ғалым ретінде танылды, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақтың Ы.Алтынсарин атындағы Білім академиясында лаборатория меңгерушісі болды.

Бұл жылдары институт оқытушыларының ғылыми еңбектерін жариялауға мүмкіншілік жасалып, ерекше мән берілді. Тек қана 1959-1962 жылдардың арасында институт ғалымдарының 3 «Ғылыми жинағы» шығарылды. 1-физика-математика ғылымдарының сериясы, қалған екеуі-тарих-филология сериясы еді. «Ғылыми жинақта» кейбір жас мұғалімдердің алғашқы мақалалары жарияланды.

«Ғылыми жинаққа» төмендегі авторлардың мақалалары кірді: Х.А.Ахметжанов, Ю.А.Медведев, Қ.У.Темірғалиев, Л.Е.Файн, В.П.Жуков, И.Р.Емельченко, Е.И.Боярский, С.Т.Кожабаев, Л.И.Белый, М.Д.Жақыпбеков, М.М.Мшанов, Қ.Өміралиев.

«Ғылыми жинақтың» 3 сериясына барлығы 12 автордың 19 мақаласы жарияланды. Бұны институт өмірінде ғылыми-зерттеу жұмысын дамыту бағытындағы елеулі жұмыстар деп бағалауымыз керек. Сол кездің өзінде оқытушылардың ғылыми жұмысын дамытуға және оқытушылардың ғылыми мақалаларын жариялауға мүмкіншілік жасалғандығын аңғаруға болады. Орайы келгенде айта кетуіміз керек, «Ғылыми жинақта» мақаласы жарияланған 12 оқытушының бесеуі кейіннен ғылым докторы, ал 6-ы ғылым кандидаты болды.

50-жылдардың аяғы мен 60-жылдардың бас кезінде республикада халық ағарту ісі мен педагогикалық кадрларды даярлауда біршама тәжірибе қалыптасты. Тың және тыңайған жерлерді игеру, республиканың одан әрі өнеркәсібі мен ауыл шаруашылығының дамуы бұрынғы Кеңестер одағының республикалары мен облыстарынан Қазақстанға халықтардың қоныс аудару үрдісін күшейтті. 1959 жылы Қазақстан халқы 1939 жылмен салыстырғанда екі есе артты, 9 миллионнан астам адамға жетті.

 Гурьев педагогикалық институты өздерінің алғашқы түлектерін 1959 жылы және 1960 жылдары шығарды. Бұл кезеңде мұғалім кадрларының жетіспеуіне байланысты институт түлектері республиканың барлық облыстары бойынша бөлінді. Орыс тілі мен әдебиеті факультеті төртжылдық мерзіммен 1959 жылы өз түлектеріне жолдама берсе, физика-математика факультеті түлектері 1960 жылы бесжылдық оқу мерзіммен бітірді.

Педагогикалық институттардың бесжылдық оқу мерзіміне көшуге байланысты олардың алдына студенттерді орналастыру кең профильді мамандық беретін мұғалім кадрларын даярлау үшін қажетті база керек болды. Жалпыға бірдей орта білім беруге көшуге байланысты ауылдық жерлерде институттарды бітіргендер бір пәнді оқытуға, жеке мамандықтан әзірлік алып шыққандықтан (4 жылдық мерзімде), бұл мектептер кең көлемде жұмыс істей алмады, дара мамандықтан оқу жүктемесі де жетіспеді. Кең профильді мамандық беретін (қосарлы мамандық) мұғалім даярлауды енгізу мектептерді, тек қана оның ішінде ауыл мектептерін жоғары білімді мамандармен қамтамасыз ету тұрғысынан емес, жан-жақты мамандық беретін мұғалім кадрларын даярлау педагогикалық және экономикалық жағынан тиімді болды. Бұдан басқа кең профильді маман даярлау жүйесі мектептердің алдына бұл кезеңде оқушыларға политехникалық білім беруді іске асыратын кадрларды даярлау міндетін қойды.

60-жылдар (ректор С.Т.Қожабаев (1962-1969)) - институттың оқу-материалдық базасының нығаюының, профессор-оқытушы құрамының ғылыми өсуінің, мамандықтардың кеңеюінің, жаңа факультеттер мен кафедралар ашудың жаңа кезеңі.

1963 жылы Батыс Қазақстан өлкелік партия комитетінің шешімімен институтқа бұрынғы мектеп-интернаттың оқу үйі беріліп, оған тарих-филология факультеті мен оқу орны әкімшілігі кірді. Бүгінде ғимаратта облыстық мұғалімдердің білім жетілдіру институты орналасқан.

Сонымен қатар жаңа типтегі оқу ғимаратын, екі студенттер жатақханасын, студенттер асханасын, спорт кешенін жобалау және құрылысы бойынша біршама жұмыстар жүргізілді. 60-жылдары 575 орындық № 1 жатақхана құрылысы аяқталды. 1967 жылы институт оқу ғимаратының құрылысы басталды.

Мамандықтардың тізімінің кеңеюіне байланысты 1962-1963 оқу жылы бастауыш білім беру педагогикасы мен әдістемесі факультеті ашылды, содан кейін ол жабылып қалып, 1976-1977 оқу жылында қайтадан ашылды. 1966-1967 оқу жылы физика-математика факультетінің биология бөлімі өз алдына дербес биология-химия факультетіне айналды.

Егер де 50-жылдары институт, негізінен, екі мамандық бойынша мұғалім дайындаса, ал 60-жылдары-14 мамандықтан мұғалім дайындады.

Институттың өсуі кафедралардың көбеюін қажет етті. 1970 жылы кафедралардың саны 15-ке жетті. Марксизм-ленинизм кафедрасының негізінде өз алдына екі дербес кафедра ұйымдасты: КПСС тарихы мен саяси экономия, философия мен ғылыми коммунизм.

1950 жылдан бастап жұмыс істеген орыс тілі мен әдебиеті кафедрасының негізінде 1961 жылы екі кафедра құрылды: орыс тілі; орыс және шетел тілі. Одан ертерек, 1960 жылы, орыс тілі мен әдебиеті кафедрасының жанында жұмыс жасаған қазақ тілі мен әдебиеті секциясы, өз алдына дербес қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасының мәртебесін алды.

1964 жылы орыс тілі кафедрасының жанында ұйымдасқан шет тілдері секциясы жеке кафедра болып бөлініп шықты. 1963 жылы тарих кафедрасы ұйымдасты. 1965 жылы 1964 жылдан бастап жұмыс істеген биология және ауыл шаруашылығы негіздері кафедрасының базасында 1965 жылы 3 кафедра құрылды: ботаника, зоология және химия.

Педагогика және психология кафедрасы, дене шынықтыру, физика, математика кафедралары өз жұмыстарын одан әрі жалғастырды.

Институт оқытушыларына ғылыми және әдістемелік көмек беру мақсатында республикаға танымал, белгілі ғалымдарды әр ғылым саласынан жұмыс істеп жүрген оқытушылар құрамынан ғылыми кадрлар даярлаудың жаңа түрі ретінде институтымызға шақыру дәстүрге айналды.

60-жылдары Гурьев педагогика институты үшін ғылыми-педагогикалық кадрларды даярлауда, кафедралардың жұмысына тікелей көмек берген, жекеленген ғылыми-зерттеу жұмысымен айналысып жүрген оқытушыларға, аспиранттарға, ізденушілерге ақыл-кеңесін берген алматылық көрнекті ғалымдар, академиктер Салық Зимановтың, Смет Кеңесбаевтың, Ғылым академиясының корреспондент-мүшелері Л.И.Клышевтің, Маулен Балақаевтың, ғылым докторлары, профессорлар Қартбай Бержановтың, Маулен Құдайқұловтың, Дәріғұл Тұрсыновтың, Хасен Арғыновтың, Бисенбай Кенжебаевтың, Т.Елеуовтың, Қ.Абишевтің, Мархабат Томановтың, ғылым кандидаттары (кейін бірқатары ғылым докторы, профессор болды) Х.М.Әділгереевтің, Жеребятовтың, Т.А.Твардовскаяның, Л.Д.Шеляховскаяның, И.Л.Ажиғалиевтың, Бакшиловтың және т.б. есімдерін ілтипатпен атауға тиістіміз. Олар әр жылдарда Гурьев институтында болып, оқытушыларға нақты көмек берді, студенттер мен оқытушыларға лекция оқып, институттың жас мұғалімдері мен аспиранттарына ғылыми жетекшілік етті, кандидаттық емтихан алды, институтымызға көптеген ғылым кандидаттарын даярлауға көмектесті.

60-жылдары институт оқытушыларының жоспарлы түрде аспирантураға жіберу жолға қойылды: Блиев Н.К., Карпеков К (1960), Даиров Ғ.Д. (1961), Каримов Х.К., Абилхасимов Б.А., Бакиев Ж.Б., Кожахметов Х. (1962), Мовкебаев А. (1963), Тихова Л.В. (1964) және т.б. Олардың барлығы аспирантураны ойдағыдай аяқтап, ғылым кандидаты ғылыми дәрежесін ойдағыдай қорғап шықты, кейіннен Блиев Н.К., Абилхасимовтар Б.А. ғылым докторлары, профессорлар болды. Бүгінде олар республикаға танымал ғалымдар.

Бабаш Әбілхасимов - Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясының Тіл білім институтының бөлім меңгерушісі, тіл тарихы саласында белгілі ғалым, филология ғылымдарының докторы, профессор.

Назарбай Блиев - Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясының корреспондент-мүшесі, математика ғылымдарының докторы, профессор, математика институтының директоры.

К.Карпеков - Абай атындағы мемлекеттік университетінің профессоры, кафедра меңгерушісі, әдіскер-ғалым.

Хасан Каримов - Қазақтың Әл-Фараби атындағы Ұлттық университетінің тіл білімі кафедрасының профессоры, әдіскер-ғалым.

Мутифулла Аженов - Қазақтың Әл-Фараби атындағы Ұлттық университетінің кафедра меңгерушісі, философия ғылымдарының докторы, профессор, республикаға танымал социолог-ғалым.

Қажымұрат Әбішев - белгілі философ-ғалым, философия ғылымдарының докторы, профессор.

Аспирантураға тек қана оқытушылар жіберіліп қана қойған жоқ, сонымен қатар институтты үздік бітірген институттың түлектері де жіберілді.

Айталиев Амангелді бүгінде философия ғылымдарының докторы, профессор, қоғам және мемлекет қайраткері.

 1962 жылдан бастап, қоғамдық ғылымдар оқытушыларының білімін жетілдіру институттары сияқты білім көтерудің тиімді түрлері қолданыла бастады. Алғаш рет білім жетілдіру курстарынан өткен Баяндиев Б., Избасов Е.И., Марченко Н.Д., Утегенов Ш.И., Джусупов Ж., Апаров Ю.А., Иманқұлов Е.И., Утегенов Н.И.

Шет тілдері оқытушыларының 2 жылдық білімін көтеру курстары ашылғанда институттан бірінші болып Р.И.Утегенова жіберілді.

Еліміздің ірі ғылыми орталықтары мен жоғары оқу орындары жанында стажер-зерттеуші институттары тәжірибесі кеңінен қолданылды. Институттан алғашқылардың бірі болып, Жұманова Т.Ж. және Жалғасов А.Ж. жіберілді. Кейіннен олар ғылым кандидаттары, доценттер болды.

1962 жылдан бастап, институтта оқытушылардың ғылыми конференциялары жылма-жыл өткізу дәстүрге айналды, ал студенттердің ғылыми қоғамын ұйымдастыру (СҒҚ) студенттердің жылма-жылғы ғылыми конференциясын өткізуге негіз болды.

Кітапхананың кітап қорын жабдықтауға ерекше мән берілді. Оның саны 130000 томға дейін өсті; жылма-жыл газет-журналдардың 235 атауы жаздырып алынды.

60-жылдары институттың оқу-материалдық базасының нығаюымен, құрылыстың дамуымен, оқу-құралдарымен толығуымен, оқытушылардың ғылыми өсуінің белсенділігі артуымен және оқу үрдісінің жетілуімен қатар студенттер ұйымдарының қызметіне, студенттердің өзін-өзі басқаруға, еңбек тәрбиесіне, көркем өнердің дамуына ерекше мән берілді. Алғашқы студенттердің құрылыс отряды 1963 жылы ВЛКСМ Орталық Комитетінің жеті жылдықтағы комсомолдың еңбек істері кітабына енгізілді.

Құрылыс отрядының командирлері Сейталиев Қадыржан, Мұқашев Мақсот, Майлыбаев Жәдігер  Маңғыстауда Ерәлі колхозында, Сам елді мекендерінде институт студенттерінен құрылған құрылыс отрядін басқарып, ерен еңбектің үлгісін көрсетті.

Отряд командирі, оқытушы К.Ғабдуллин мен комиссар студент Ж.Кушенов ВЛКСМ Орталық Комитетінің «Еңбектегі ерлігі үшін» белгісімен марапатталды, отряд жауынгерлерінің 5 ВЛКСМ Орталық Комитетінің мақтау қағазымен, 15-ЛКСМК Орталық Комитетінің мақтау қағазымен және 40-тан астам адам облыстың комсомол комитетінің және облыстық атқару комитетінің мақтау қағазымен марапатталды. Осы кезеңнен бастап, құрылыс отрядінің жұмысы көп жылдар дәстүрлі іске айналды.

Көркем өнер қызметіне институт студенттерінің үштің бірі қамтылды. Хор, үрмелі және эстрадалық оркестрлер, би және әншілер үйірмелері құрылды.

Музыканы сүюшілер клубының негізінде эстетика факультеті ұйымдасты. Студенттердің көркем өнер қызметі «Жайық қызы» ансамблін құруға негіз болды. Кейіннен бұл ансамбль құрметті халықтық ансамбль атына ие болды.

60-жылдары барлық жұмыс институт факультет, қоғамдық ұйымдар басшыларының тарапынан бағыт беріліп, іске асырылды: С.Т.Қожабаев-институт ректоры, проректорлар Л.И.Белый, А.К.Дарибаев, Г.А.Абдрахманов, декандар Н.И.Утегенов, З.А.Алдамжаров, Н.Е.Бахарев, И.Я.Сулковский, Г.Д.Даиров, П.М.Иванов, партбюро хатшылары Ф.М.Джанахметова, М.Н.Наконечной, Н.П.Марченко.

60-жылдардың аяғында институттың бір топ жас оқытушылары еліміздің ғылыми орталықтарына өндірістен қол үзіп, мақсатты аспирантураға жіберілді. Олардың бәрі де кандидаттық диссертацияларын ойдағыдай қорғап, өз институтына оралды. Атап айтқанда, олар Абдулов Махмут, Алдамжаров Зұлқарнай, Сейталиев Қадыржан, Құсниденов Серік, Нығметов Ғинаятолла, Тажимұратов Ильяс, Жалғасов Асау, Сүлейменов Бекежан, Досқалиев Қабиболла, Жұманова Тәрбие, Иманқұлов Ермек, Ажғалиев Ғалым, Лұқпанов Абылай, Жанетов Боранбай және т.б.

1970-ші жылдары оқу орны ғылыми әлеуетінің нығаюына мән беріліп, ғылыми атақ-дәрежелері бар оқытушылар көбейді.

 

Тізімге қайта оралу