- Басты бет
- Біздің университет
- Халел Досмұхамедов және оның мұрасы
- БАҚ материалдары
- Халел Досмұхамедов - ғалым-дәрігер
Халел Досмұхамедов - ғалым-дәрігер
Халел Досмұхамедұлы үстіміздегі ғасырдың оныншы-жиырмасыншы жылдар аралығында Россияның оңтүстігі мен Қазақстанның батыстан жайлаған оба ауруына қарсы жан аямай күрес жүргізді. Ол Ілбіші, Темір, Тайсойңан аймағының халқын оба індетінен түгел қырылып қалу қаупінен аман алып қалуға зор үлес қосты.
1914 жылдан бастап «Қазақ» газетінің бетінде түрлі аурулардан сақтанудың шаралары, әр дерттің өзіне тән белгілері, емделу жолдары мен қолданылатын дәрі-дәрмектердің түрлері жөнінде егжей-тегжейлі мағлұматтар берген ондаған мақалалары жарық көрді.
«Қазақ» газетінің 1994 жылғы №60, №602 6-сандарында оның «Жұқпалы аурулар» атты көлемді мақаласы жарияланды. Обаға қарсы жүргізген жұмыстарының негізінде жазылған «Как бороться с чумой среди казахского населения» атты көлемді еңбегі (128бет), 1924 жылы Ташкент қаласындағы баспадан шықты.
Халел 1920 жылдан бастап Ташкенттегі Орта Азия университеті медицина факультетінің ауруханасында ординатор қызметін атқарды.
Ол педагогтік қызметімен бірге Қазақ АССР халық денсаулығын сақтау комитетінде жоспарлау ұйымдастыру басқармасының меңгерушісі міндетін атқарды.
Х.Досмұхамедұлына 1927 жылы доцент, 1929 жылы профессор атағы берілді.
1930 жылы қыркүйек айында Воронеж қаласына жазықсыз жер аударылған ғылым-дәрігер қаладағы дәрігерлер білімін жетілдіру институтында әлеуметтік гигиена және денсаулық сақтауды ұйымдастыру кафедрасында 1937 жылға дейін еңбек етеді.
Ұқсас материалдар
Халел – полиглот ғалым
Халел түрік, моңғол, алтай тілдерінің тумаластығы туралы пікір айтуы, Еуропа тілдерінің классификациясын келтіріп, герман, славян, роман, испан, француз, ағылшын, латын, араб тілдеріне байланысты мәлімет беріп, олардың сингармонизм Заңына бағынуы туралы терең талдау жасауы ғалымның ол тілді жетік білгендігінің куәсі.
Халел – журналист, аудармашы, баспагер
1913 жылдан бастап Халел қолына қалам алып, баспасөзге араласты. Ол осы кезде «Орал», «Пікір», «Қазақ» газеттеріне үзбей мақалалар жазып тұрды.
Халел – қазақ жазуы тарихында латын әліпбиін тұңғыш енгізуші
Халел Еуропаның біраз халқының тілдерін жақсы білген. Ол «Қазақ-қырғыз тіліндегі сингармонизм заңы» атты ғылыми еңбегіндегі араб-парсы сөздерінің тілімізге ену тарихын талдай келіп, «соңғы заманда әдебиет тілімізге жапа-тармағай кіріп жатқан» Аурупа (Еуропа) тілдерін бірнеше топқа бөліп, оның ішінен «бізге керегі мына үшеуі» - роман, герман, ислабиан (испан) тілдерін жіктеген.
Халел – ана тілімізде тұңғыш жаратылыстану ғылымының оқулықтарын жазған ғалым
Ғұлама ғалым ана тіліндегі жаратылыстану ғылымының бастау кезіндегі алғашқы тырнақалды еңбектерді жазу үстінде алдына қойған мақсаттардың жауапкершілігі туралы былай дейді:
«Қазақ тілінде бұңан дейін Ахметтің «Тіл – құралынан» басқа ешбір ғылым жайында жазылған кітап болмады.
Халел – лингвист
Х.Досмұхамедұлы – қазақ тілі терминологиясының негізін салған, оның фонетикасы мен емлесін, әдеби тіл, әдебиет тілі, түрік тілдерінің тарихы туралы ғылыми талдаулар жасап, артына өшпес мұра қалдырған лингвист-ғалым.
ПІКІРЛЕР